Ondeelbaar

"Wanneer komt mama terug, papa?"
Die pertintente vraag stelde Leon, straks wordt hij 3, me een paar keer. Niet dat ik er geen antwoord op gaf - zoals jullie ondertussen wel weten, zwijgen we Evy's dood niet euhm... dood - maar blijkbaar houdt het Leon tijdens mijn verlof extra bezig. Het is kinderspel om te zien dat een verlof zonder mama écht niet klopt. Zoveel leuks te beleven, zoveel gezinsplezier en zoveel dingen die we niet kunnen delen.

Evy en ik hebben voor haar dood alles kunnen zeggen. En tegelijk kunnen we er niet omheen: er blijft nog teveel ongedaan, teveel ongezegd. Onlangs las ik deze levenswijsheid: "Life isn't about waiting for the storms to pass, it's about learning to dance in the rain!" Zo waar hé: niet wachten tot de storm over is: maar leren dansen in de regen, daar gaat het om.

Met Evy hadden we het over deze blog na haar overlijden. "Schrijf gerust even verder. Zolang je wil, maar volg zoals steeds je gevoel," gaf ze me nog mee.
Evy's blog blijft bestaan, maar jullie moeten geen nieuwe berichten verwachten, al blijft er zoveel ongeschreven.

Hartelijk dank aan de talrijke bezoekers (nog altijd meer dan 500 per week!), onder meer voor jullie hartverwarmende steunbetuigingen. Laat vooral niet na jullie herinneringen aan Evy, of jullie gedachten te delen via de blog, met mekaar, met Evy's familie en vrienden of met mij. Hoe moeilijk dat soms ook is. Maar het doet deugd.

Nog dit
Een blik over m'n schouder
Je bent er niet
Met zicht op de horizon
Voel ik de kracht die je me geeft

Liefs
Dieter

Voor altijd 29 en in ons hart

'Vanmorgen aan tafel heb ik geweend,' gaf Nina stilletjes toe toen ik haar in bed stopte. 'Omdat oma mij wakker gemaakt had om naar school te gaan. Als ik vanzelf wakker word dan denk ik altijd aan mama en ben ik een beetje verdrietig. Vanmorgen was ik dus verdrietig omdat ik niet aan mama heb kunnen denken in mijn bedje. Het is niet erg om te zeggen dat ik verdrietig ben hé, papa?'
'Natuurlijk niet, Nina, verdrietig zijn mag.'
Frank Boeijen, Evy's favoriete zanger, zong op onze trouwmis ooit:
De tranen bewaren we voor later
De tranen die er ooit zullen zijn
Zonder regen krijgt het land geen water
Zonder regen wordt het land een woestijn


De eerste stenen van ons huisje vandaag, Center Parcs waar we vorig weekend met mijn familie je 30ste verjaardag had moeten vieren: zoek de fout...
Voor de vrouw, de mama, de dochter, de vriendin die we allen zo missen en die op 28 april 30 had moeten worden, maar die voor altijd 29 en in ons hart blijft - het onovertroffen Hallelujah van Jeff Buckley:

Indianenverhaal

'Er is een gevecht in mij aan de gang, een vreselijk gevecht, tussen twee wolven. De ene wolf staat voor angst, kwaadheid, nijd, zorgen, spijt, arrogantie, medelijden, schuld en wrok. De andere wolf staat voor vreugde, vrede, liefde, hoop, balans, empathie, meeleven en geloof. Het is een gevecht dat elk van ons meemaakt.'
Ik beeld me in dat ik Nina en Leon binnen tien jaar dit indianenverhaal vertel als ik het heb over deze grote tragedie in mijn leven.
Mijn ene wolf vecht uit kwaadheid om wat er niet meer is. Mijn andere wolf vecht om het mooie dat ze achterliet, die vindt kracht in de herinneringen en de energie die ze ons nog altijd geeft.

Veel zaken zijn in deze periode overduidelijk dubbel-zinnig.
Neem nu het leegmaken van een huis vol herinneringen. Heel veel mooie uiteraard, daar verandert het afscheid niets aan. Maar spullen en herinneringen netjes klasseren en wegbergen, kruipt in de kleren. Tegelijk voelt schoon schip maken goed. De herinneringen wonen immers in ons hoofd, niet op een plaats die we verlaten. Zoals Evy en ik het vorige zomer gepland hadden, wonen Nina, Leon en ikzelf nu bij mijn ouders in afwachting dat het nieuwe huis klaar is. Praktisch heeft deze situatie uiteraard voordelen: op een kilometer van de nieuwbouw en de nieuwe school, en een deel van de dagelijkse zorg wordt overgenomen. Op dit moment geen overbodige luxe als je een dubbele shift draait: naast werken ben ik ook aan het verwerken.
Of nog het begin van de nieuwbouw die we samen beslist hebben. De fundamenten liggen er. De fundamenten van het huis van de toekomst, maar tegelijk ook een huis dat bedoeld was voor ons viertjes.
Of de eerste schooldag van Leon en de eerste schooldag van Nina in haar nieuwe klas, net voor de paasvakantie. Mooie momenten waar ik kan van genieten, maar momenten die je als ouder uiteraard had moeten delen. In de auto na de eerste schooldag meldt het nichtje van Nina en Leon: 'Mijn mama is nog op haar werk." Leon antwoordt gevat: "En mijn mama in de hemel.' De herinnering blijft leven.

Iedereen verwerkt het gemis op zijn manier, op zijn tempo. Prachtige souvenirs aan Evy helpen hier ook bij. Bijvoorbeeld het personeelsblaadje van het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg (Evy's werk) dat volledig gewijd is aan de herinneringen aan Evy, of het magazine van de Educatieve Academie (waar Evy zich bijschoolde tot IV-therapeut) dat een ontroerend In Memoriam bevat. Of nog de handafdruk van Evy in klei - trouwens belangeloos gebakken en geglazuurd door de firma Koramic: voor Nina en Leon is deze afdruk een herinnering aan het allerlaatste dat ze samen met hun mama deden, twee dagen voor ze overleed. Stuk voor stuk hartverwarmend, maar tegelijk het gemis zo frappant illustrerend. De zon liet de sneeuw verdwijnen en de lentebloesems versieren eindelijk ons landschap: nooit gedacht dat de zonnestralen tegelijk zoveel deugd als pijn konden doen.

'Welke wolf heeft er uiteindelijk dat gevecht in jou gewonnen?' vragen Nina en Leon.
'De wolf die ik het meest gevoed heb.'

Kinderpraat

Het is zondagavond en zoals steeds luisteren we samen naar het einde van het liedje vooraleer we uitstappen. Nick Cave maakt zijn lied af. We blijven bewegingsloos in de auto zitten als het liedje uit is, het lijkt wel afgesproken. Nina en ik staren elk apart voor ons uit, de stilte heerst.
"Als ik echt heeeeeel hard aan mama denk, dan is het alsof ze er écht is," fluistert Nina. "Papa, ik voel mama nu hier in de auto. Voel jij mama ook, papa?"
"Ja, Nina, ik voel mama ook."

Als Leon echt pijn heeft en weent, dan roept hij om zijn mama. Nina en Leon spreken elke herinnering uit: dat mama veel knuffels gaf en dat ze elke avond een verhaaltje voorlas. Die kinderlijke en spontane manier om met het verlies om te gaan, helpt mij ook. En het houdt Evy levend.

We zijn nu twee maanden verder, twee maanden na die laatste onvergetelijke blik. Ik heb een paar heel moeilijke weken gehad, de voorbije weken, de tweede maand was moeilijker dan de eerste maand. Als golven die je af en toe helemaal overspoelen en dan weer zachtjes wegebben. Pendelen tussen onmacht - om die verdomde afwezigheid - en kracht - om de horizon af te speuren.

Met Evy had ik het ook over deze blog. Ik moest ermee doen wat goed voelde. Uit het blijvend hoog aantal bezoekers (gemiddeld nog altijd elke dag meer dan 100 bezoekers!), leid ik af dat er heel wat mensen Evy hier opzoeken.

Hieronder één van de liedjes dat gespeeld werd tijdens de uitvaart, maar ook tijdens onze huwelijksmis en telkens als Nina en ik er zin in hebben.
Nina zingt telkens een eigen interpretatie van het refreintje mee: "Into Maria". Ze wil ook precies begrijpen wat Nick Cave zingt. "Maar mama is niet hier, ze is een sterretje of een vlokje sneeuw, dan kan jij mama toch niet in jouw armen nemen?"
"Euhm, neen, Nina."
"Dan moet jij maar iemand anders in jouw armen nemen hé, papa."

Into My Arms - Nick Cave


I don't believe in an interventionist God
But I know, darling, that you do

But if I did I would kneel down and ask Him
Not to intervene when it came to you
Not to touch a hair on your head To leave you as you are
And if He felt He had to direct you
Then direct you into my arms

refrein

Into my arms, O Lord
Into my arms, O Lord
Into my arms, O Lord
Into my arms

And I don't believe in the existence of angels
But looking at you I wonder if that's true
But if I did I would summon them together
And ask them to watch over you
To each burn a candle for you
To make bright and clear your path
And to walk, like Christ, in grace and love
And guide you into my arms Into my arms

refrein

And I believe in Love
And I know that you do too
And I believe in some kind of path
That we can walk down, me and you
So keep your candle burning
And make her journey bright and pure
That she will keep returning
Always and evermore

refrein

Ook het liedje hieronder heeft veel mensen geraakt. Het liedje dat Nina voor het eerst hoorde op 11 december, op een show van K3. Een lied dat in kleinemensentaal de vragen stelt waar ook grote mensen mee worstelen.
Wanneer zie ik jou terug - K3


Iedereen zegt
Dat jij nu in de hemel bent
Een betere plek
Je wordt er vast verwend
Nee ik moet niet huilen
Want ik weet dat jij van me houdt
Maar ik zou alles ruilen
Voor nog één seconde met jou

refrein

Wanneer zie ik jou terug
Mijn engel die over me waakt
Wanneer zie ik jou terug
Een ster die naar me knipoogt
En me nooit verlaat
Die elke avond aan de hemel staat

Iedereen zegt
Dat jij nu geen pijn meer voelt
Weet iemand echt
Wat men daar dan mee bedoelt
Nee ik moet niet treuren
Want ik weet toch jij ziet me graag
Wat er morgen ook mag gebeuren
Maar wie antwoordt echt op mijn vraag

Refrein

En als ik in mijn bed lig vanacht
En als een nieuwe ster naar me lacht
Weet ik dat jij voortaan altijd bij me bent
K'heb jou herkend


Het liedje hieronder is van haar favoriet zanger. Ik laat het lied voor zich spreken.
Zeg met dat het niet zo is - Frank Boeijen


refrein
Zeg me dat het niet zo is
Zeg me dat het niet zo is
Zeg me dat het niet waar is

Ga je mee vanavond naar ons lievelingsrestaurant
Een tafel voor twee
Ik heb gebeld, ze weten ervan
En we drinken totdat de zon opkomt
En we vergeten de oneerlijkheid van het lot

refrein

Kom we gaan trek je jas aan
Anders wordt het te laat
Kom eens hier
Ik houd je vast
Ik laat je nooit meer gaan
En ik vertel je een grap die je laat huilen van de lach
En we vergeten de blikken van de mensen in de stad
We doen net alsof het niet zo is
Alsof het niet zo is
Alsof het niet waar is
We doen net alsof ze gewoon verder leeft
Alsof ze gewoon verder leeft
Zelfs als het niet zo is


Nog eentje, eentje met een knipoog naar de fantastische tijd die Evy in Frankrijk had:
Puisque tu pars - Jean-Jacques Goldman


Puisque l'ombre gagne
Puisqu'il n'est pas de montagne
Au-delà des vents plus haute que les marches de l'oubli
Puisqu'il faut apprendre
A défaut de le comprendre
A rêver nos désirs et vivre des "ainsi-soit-il"

Et puisque tu penses
Comme une intime évidence
Que parfois même tout donner n'est pas forcément suffire
Puisque c'est ailleurs
Qu'ira mieux battre ton cœur
Et puisque nous t'aimons trop pour te retenir

Puisque tu pars

Que les vents te mènent
Où d'autres âmes plus belles
Sauront t'aimer mieux que nous puisque l'on ne peut t'aimer plus
Que la vie t'apprenne
Mais que tu restes le même
Si tu te trahissais nous t'aurions tout à fait perdu

Garde cette chance
Que nous t'envions en silence
Cette force de penser que le plus beau reste à venir
Et loin de nos villes
Comme octobre l'est d'avril
Sache qu'ici reste de toi comme une empreinte indélébile

Sans drame, sans larme
Pauvres et dérisoires armes
Parce qu'il est des douleurs qui ne pleurent qu'à l'intérieur
Puisque ta maison
Aujourd'hui c'est l'horizon
Dans ton exil essaie d'apprendre à revenir

Mais pas trop tard

Dans ton histoire
Garde en mémoire
Notre au revoir
Puisque tu pars
Dans ton histoire
Garde en mémoire
Notre au revoir
Puisque tu pars

J'aurai pu fermer, oublier toutes ces portes
Tout quitter sur un simple geste mais tu ne l'as pas fait
J'aurai pu donner tant d'amour et tant de force
Mais tout ce que je pouvais ça n'était pas encore assez
Pas assez, pas assez, pas assez

Dans ton histoire (dans ton histoire)
Garde en mémoire (garde en mémoire)
Notre au revoir (notre au revoir)
Puisque tu pars (puisque tu pars)