'Er is een gevecht in mij aan de gang, een vreselijk gevecht, tussen twee wolven. De ene wolf staat voor angst, kwaadheid, nijd, zorgen, spijt, arrogantie, medelijden, schuld en wrok. De andere wolf staat voor vreugde, vrede, liefde, hoop, balans, empathie, meeleven en geloof. Het is een gevecht dat elk van ons meemaakt.'
Ik beeld me in dat ik Nina en Leon binnen tien jaar dit indianenverhaal vertel als ik het heb over deze grote tragedie in mijn leven.
Mijn ene wolf vecht uit kwaadheid om wat er niet meer is. Mijn andere wolf vecht om het mooie dat ze achterliet, die vindt kracht in de herinneringen en de energie die ze ons nog altijd geeft.
Veel zaken zijn in deze periode overduidelijk dubbel-zinnig.
Neem nu het leegmaken van een huis vol herinneringen. Heel veel mooie uiteraard, daar verandert het afscheid niets aan. Maar spullen en herinneringen netjes klasseren en wegbergen, kruipt in de kleren. Tegelijk voelt schoon schip maken goed. De herinneringen wonen immers in ons hoofd, niet op een plaats die we verlaten. Zoals Evy en ik het vorige zomer gepland hadden, wonen Nina, Leon en ikzelf nu bij mijn ouders in afwachting dat het nieuwe huis klaar is. Praktisch heeft deze situatie uiteraard voordelen: op een kilometer van de nieuwbouw en de nieuwe school, en een deel van de dagelijkse zorg wordt overgenomen. Op dit moment geen overbodige luxe als je een dubbele shift draait: naast werken ben ik ook aan het
verwerken.
Of nog het begin van de nieuwbouw die we samen beslist hebben. De fundamenten liggen er. De fundamenten van het huis van de toekomst, maar tegelijk ook een huis dat bedoeld was voor ons viertjes.
Of de eerste schooldag van Leon en de eerste schooldag van Nina in haar nieuwe klas, net voor de paasvakantie. Mooie momenten waar ik kan van genieten, maar momenten die je als ouder uiteraard had moeten delen. In de auto na de eerste schooldag meldt het nichtje van Nina en Leon: 'Mijn mama is nog op haar werk." Leon antwoordt gevat: "En mijn mama in de hemel.' De herinnering blijft leven.
Iedereen verwerkt het gemis op zijn manier, op zijn tempo. Prachtige souvenirs aan Evy helpen hier ook bij. Bijvoorbeeld het personeelsblaadje van het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg (Evy's werk) dat volledig gewijd is aan de herinneringen aan Evy, of het magazine van de Educatieve Academie (waar Evy zich bijschoolde tot IV-therapeut) dat een ontroerend In Memoriam bevat. Of nog de handafdruk van Evy in klei - trouwens belangeloos gebakken en geglazuurd door de firma Koramic: voor Nina en Leon is deze afdruk een herinnering aan het allerlaatste dat ze samen met hun mama deden, twee dagen voor ze overleed. Stuk voor stuk hartverwarmend, maar tegelijk het gemis zo frappant illustrerend. De zon liet de sneeuw verdwijnen en de lentebloesems versieren eindelijk ons landschap: nooit gedacht dat de zonnestralen tegelijk zoveel deugd als pijn konden doen.
'Welke wolf heeft er uiteindelijk dat gevecht in jou gewonnen?' vragen Nina en Leon.
'De wolf die ik het meest gevoed heb.'
'Vanmorgen aan tafel heb ik geweend,' gaf Nina stilletjes toe toen ik haar in bed stopte. 'Omdat oma mij wakker gemaakt had om naar school te gaan. Als ik vanzelf wakker word dan denk ik altijd aan mama en ben ik een beetje verdrietig. Vanmorgen was ik dus verdrietig omdat ik niet aan mama heb kunnen denken in mijn bedje. Het is niet erg om te zeggen dat ik verdrietig ben hé, papa?'
